ગાંઠિયાને !
(વસંતતિલકા)
જુદાં જુદાં શરીર તો પણ આત્મ એક;
આ વિશ્વની વિવિધતા મહીં ઐક્ય નેક.
પક્ષી–પશુ–જીવજીવાંત, મનુષ્ય સૌમાં
આત્મા રહે વિલસતો બસ એક છેક !
આકાર, રૂપ, વળી રંગ થકી તમે સૌ
છોને દીસો અલગ – ‘બેસન’માધ્યમે તો
સૌ એક માત થકી જન્મ ધરી જગે હા
ખ્યાતિ વિશેષ અહીં ગુર્જરદેશ પામ્યા !
સ્વાદે જરીક જરી ફેર છતાંય સૌ શા
કેવા રહ્યા પ્રસરી એક જ નામથી હા !
આબાલવૃદ્ધ સહુ એક અવાજ ચાહે
સવ્વાર–સાંજ, નિત નવ્ય પ્રસંગ માંહે !
(અનુષ્ટુપ)
ઉષ્ણ કે શીત હો છોને, ખાતાં સૌ અકરાંતિયાં
હર્ષ કે શોકના ટાણે સૌમાં સ્વીકાર્ય ગાંઠિયા !!
ગાંઠિયામાહાત્મ્ય – ૨
(અનુષ્ટુપ)
‘ચણો ના હોય ભારીલો; ખખડે, ખાલી હોય જો’
ક્હેવતે દીસતો એવો, ચણો તે વ્હાલો ભોજને !
વિવિધા વાનગી એની તુંડે તુંડે – સુયોજને
મઘ્મઘે વાનગી સૌના રસોડામાં ઘરે ઘરે !
અનાજે ઓળખાતો જે સ્વાદુ, કઠોળ જાતથી;
વખાણાતો પ્રદેશે સૌ ક્હેવાતો ‘જુદી ભાતનો’ !
શોભતો રંગ વૈવિધ્યે, શ્વેત, રાતો, પીળો અને
દેખાતો લોંઠકો કેવો, ગોળ–સુડોળ કાયથી !
પીસાતો ઘંટીએ જેવો, રસોડે લોટ થૈ, જતો –
ગુંદાતો મોણ–પાણીમાં વિધ્વિધ આકારે થતો;
તળાતો તેલમાં, જાણે શિક્ષા કો પાપની થતી !
છતાં કેવો સુગંધાતો – નીતર્યો તેલથી પછી !!
(વસંતતિલકા)
નાનો ભલે કદ મહીં – નમણો ઘણો જે,
પામ્યો સદાય બહુ ખ્યાતિ ઘણો ચણો તે !
ગાંઠિયામાહાત્મ્ય (૩)
સર્વવ્યાપક ગાંઠિયા
(ઉપજાતિ)
“જીવ્યા થકી જોયું ભલું” – કહે સૌ;
“જોયા થકી ખાધું ભલુ” – કહું હું…
ખાધા મહીં વ્યંજન આટઆટલા –
મિષ્ટાન્ન, ફર્સાણ, અચાર સામટાં,
એ સૌ મહીં એક અનન્ય વાનગી –
આરોગવા લાયક માત્ર ગાંઠિયા !!
બ્રહ્માંડમાં ઈશ્વર એક માત્ર, જે
સર્વત્ર વ્યાપી રહી યોગક્ષેમ
સૌનાં કરે; લોકપ્રિય બની રહે.
એવું જ કૈં વ્યાપક સ્થાન ભોગવી
સૌનું કરી ક્ષેમ, બની રહે જે
લોકપ્રિય, લોકહિતાય ગાંઠિયા !
(અનુષ્ટુપ)
સારેમાઠે પ્રસંગે ને સાચેખોટે સમેસમે;
ગાંઠિયા આબાલવૃદ્ધ, સૌને નિશ્ચે ગમેગમે !!
ગાંઠિયામાહાત્મ્ય – ૪
એકમેવ તું !
(ઉપજાતિ–વસંતતિલકા–અનુષ્ટુપ)
પ્રાત:વિધિ સર્વ પતાવતામાં
તારો થતો ગૃહપ્રવેશ, અને બધાંની
ઘ્રાણેન્દ્રિયો મઘમઘી શી રહે મજાની –
સ્વાદેન્દ્રી શી ટપકતી રહે સ્નિગ્ધતામાં !
માહાત્મ્ય તારું સમૂહે વિશેષ
આરોગવું ગમતું એકલપંડ રે ના !
થાળી મૂકી અધવચાળ અને તને સૌ
વર્તુળમાં રહી કરે અથરા, અશેષ !!
તું ઉત્સવે, શોક–પ્રસંગમાંય –
રે આવકાર્ય રહી સાચવતો બધાંના
વ્હેવાર – ના કદીય છોછ – યદાતદામાં;
તું સ્નેહનું ભાજન છે સદાય !
રંગમાં, રૂપમાં, સ્વાદે, સુગંધે ‘એકમેવ’ તું;
ખાદ્યાન્ને, મિષ્ટઅન્ને ને ફર્સાણે શ્રેષ્ઠ એવ તું !!
ગાંઠિયામાહાત્મ્ય (૫)
ગાંઠિયા–ગાંઠ !
(અનુષ્ટુપ)
ચટણી, મરચાં સંગે કઢી સંગેય કોક દી’
પપૈયાછીણ ભેગાંયે તમોને ભાળતો કદી !
ઝીણા–જાડા, વણેલા ને તીખા, લસણિયા વળી
ફાફડા નામથી સૌના હૃદયે શા ગયા હળી !
તમારા નામઉચ્ચારે સવ્વારો કૉળી ઊઠતી !
તમોને પામતાંમાં તો અંગાંગે સ્ફૂર્તિ સ્ફૂટતી !
તમોને ઉદરે સ્થાપી કાર્યો સર્વે કરું શરૂ;
ગાંઠિયા–ગાંઠ વાળીને, નિશ્ચિંત નિશ્ચયે રહું.
ચણાને આશ્રયે છૂપી, ચણાને ગૌરવે મઢ્યા,
ચણાને વિશ્વમાં વ્યાપી ગાંઠિયા ચૌદીશ ચઢ્યા.
ગુંદાયા, વણાયા, તેલે તળાયા વેદના ભર્યા
ગાંઠિયા સ્નેહના સૌના ભાજન એટલે ઠર્યા !
કાવ્યના શબ્દશબ્દે જે ઊછળ્યાં ઉર સ્પંદનો –
સોનેટે સ્થાપીને વ્હાલા ! કરું હું કોટિ વંદનો !!
– જુગલકિશોર વ્યાસ
વાચકોની ગોલંદાજી!