આવાહંક – આક્રમક વાહન હંકારવાની કળા – ભાગ -૧

તમે અમેરિકાથી તાજેતરમાં જ અમદાવાદ આવ્યા છો. ટ્રાફિકની ભયાવહ હાલત જોઈ તમે વ્યથિત, ભયભિત  – લગભગ મૂર્છિત બની ગયા છો. સગાં વહાલાં અને મિત્રો તરફથી આપવામાં આવેલી – સાઢૂભાઇના સ્કૂટરને હાથ પણ ન અડાડવાની – લગભગ ધમકી કહી શકાય તેવી, મહામૂલી સલાહ પાછળની યથાર્થતા તમને બરાબર સમજાઇ ગઈ છે.

તમે પહેલા દિવસે તૈયાર થઈ, આશા ભર્યા, શહેરની શેરીઓ પર ટહેલવાનું શરૂ કરો છો. તમારા કમાતા, ધમાતા દીકરાઓ અને દીકરીની અને વ્હાલસોયી પત્નીની – ડ્રાઈવર સાથેની ટેક્સી ભાડે રાખવાની – મોંઘીદાટ સલાહ તમારા નખશિશ અમદાવાદી જિન્સને અનુકૂળ નથી. એ તમારી ચિત્તવૃત્તિને મનભાવન બાબત નથી. તમે રિક્ષા અને બસમાં મુસાફરી શરૂ કરો છો. પહેલે દિવસે તો જગવિખ્યાત, BRTS પર તમે મોહી પડો છો.  સાબરમતીથી કાંકરિયાનો આખો રૂટ તમે સર કરી લો છો. તમે પ્રસન્નચિત્તે રાતે થાકેલા, પાકેલા નિદ્રાદેવીના શરણે થાઓ છો. બીજા દિવસે પણ સ્વજનો સાથેની, મીઠી રવિવારી મોજ અને મનભાવન ભોજનમાં તમારી ઉપર આવી પડનારી વ્યથાઓનું રહસ્યોદ્ઘાટન હજુ બાકી જ રહે છે.

પણ ત્રીજા દિવસથી તમારી ખરી કરમકઠણાઈની શરૂઆત થઈ જાય છે. તમારા ઘરની નજીક આવેલી ચાર પાંચ જગ્યાએ તમારે કામો પતાવવાનાં છે. નજીકના અંતરે કોઈ રિક્ષાવાળો આવવા તૈયાર નથી. દસ રૂપિયાના લઘુત્તમ ભાડાથી એક રૂપિયો પણ વધારે આપવાનું, તમારા અમદાવાદી લોહીને માફક આવે તેમ નથી. બધે ચાલતા જઈ, કામ પતાવતાં, ૬૭ વર્ષ ઘરડા ખખ્ખ, તમારા ટાંટીયાની કઢી થઈ જાય છે. બપોરે થાક્યા, પાક્યા તમે પગ લાંબા કરો છો; અને આવતા બે મહિના, આ કાળઝાળ વતનમાં શેં વિતશે તેના ‘ખુલી આંખના સપના’ તમારી અંદર એક નવાનક્કોર નિર્વેદને જન્મ આપે છે.  બપોર બાદ, ચાની રેંકડી પર પાંચ રૂપિયાની અડધી ચાનો રેલો ગળા સુધી પણ પહોંચતો નથી.  અમેરિકાના ઘરનો મોટો મસ મગ ભરેલી, જાતે બનાવેલી ચા તમને યાદ આવી જાય છે.

એક ઊડો નિસાસો નાંખી, તમે તમારી સાયંયાત્રા આરંભો છો. બહુ દૂર તો જવાનું નથી. પણ BRTS હવે નોન પીક અવર વખતની સપનપરી નથી રહી.  મુશ્કેટાટ ગીરદીમાં તમે માંડ બસમાં પ્રવેશ મેળવી શકો છો. પાંચ જ સ્ટેશન દૂરની મુસાફરી તો તરત કપાઈ ગઈ છે. પણ બહાર નીકળવા ગડદાપાટી કરવાનું આ ઉમ્મરે કેટલું મુશ્કેલ છે; તેનો જાત અનુભવ તમને થઈ જાય છે.

રસ્તાની વચ્ચે આવેલા રૂપકડા બસ સ્ટેન્ડની બહાર નીકળતાં જ, રસ્તો ઓળંગવા  તમે ઝીબ્રા ક્રોસિંગ શોધવા લાગો છો. પણ તે તો ક્યાંય નજરે ચઢતો નથી. વાહનોની ભીડમાં એ તો ખોવાઈ ગયો છે. બાજુમાં ઊભેલો પોલિસમેન ફિલસૂફની અદાથી ધ્યાન ધરતો, આવી તુચ્છ બાબતમાં સમય બરબાદ કરવામાં શ્રદ્ધા નથી રાખતો. તેને તો ઘણા મોટા ટ્રાફિક પ્રશ્નો હલ કરવાનાછે.

ભાવિના ગર્ભમાં, તમે પણ એવા પ્રશ્નોના સર્જકોમાંના એક બનવાના જ છો; તેવી આગાહી શિલાલેખની જેમ કોતરાયેલી જ છે!

ઊભા રહેશો તો ઊભા જ રહેશો; એ સત્ય તમને બરાબર સમજાઈ જાય છે. ‘ चराति चरतो भगः’ ના મહામંત્રને આત્મસાત કરી, તમે વાહનોની વણઝારની વચ્ચેથી તમારો માર્ગ કાઢવા મરણદોટ આદરો છો.  તાળવે જીવ રાખી, તમે જુવાનને પણ શરમાવે તેવી અદાથી રસ્તો ઓળંગવામાં સફળ નીવડો છો. ધક ધક ધડકતું તમારું  ઘરડું હદય, વધી ગયેલા બ્લડ પ્રેશરનો તરત અહેસાસ કરાવે છે. નજીવા કારણોસર તમારા અમેરિકી સ્વદેશમાં અવારનવાર લાગતો, જમણા ઘુટણમાંનો, જૂનો ને જાણીતો આંચકો અજાયબ રીતે ગેરહાજર રહી; રણમાં વિરડીની જેમ તમને નાનકડી રાહત બક્ષે છે.

થોડોક હાહ ખાઈ;  બીજો એક ઊંડો નિસાસો નાંખી; દસ રિક્ષાવાળાઓનો ક્રૂર નન્નો કમને ગળી જઈ;  આગળની સફર પગપાળા જ આદરો છો. ‘ મામૂલી ખર્ચ બચાવવા, વગર કારણે અફળાયા કરવાની તમારી અમદાવાદી  નિયતી ભોગવવાનું તમારા લમણે લખાયેલુ જ છે. ‘ – તે કડવા સત્યને વાગોળતા વાગોળતા,  બે ત્રણ વખત સહ વટેમાર્ગુઓના ખોટા માર્ગદર્શનોથી આમતેમ અફળાતા, કૂટાતા; ઠીક ઠીક વારે તમારા તમે લક્ષ્યસ્થાને પહોંચો  છો. ઓફિસના પ્રવેશદ્વાર પર જ પબ્લિક માટે કામકાજ ત્રણ વાગ્યા પછી  બંધ થઈ ગયું છે- એ માહિતી તમને મોટા અક્ષરે વાંચવા મળે છે. આ ધરમ ધક્કાનો સ્વીકાર કર્યા વગર બીજો કોઈ વિકલ્પ તમારી પાસે મોજૂદ નથી. તમે વીલા મોંઢે ઘેર પાછા પધારો છો.

આમને આમ દસેક દિવસ પસાર થઈ જાય છે. ‘ આશા ભર્યા તે અમે આવિયા. ને વ્હાલે રમાડ્યા રાસ ( કે નાશ?) ‘ એ પંક્તિ ગણગણતાં; જે આશા અને ઉમંગથી સ્વદેશ પધાર્યા હતા, તેની નિર્ભ્રાન્તિનો અહેસાસ કરતા થઈ જાઓ છો. દસમા દિવસે તમે બહેનના ઘેર જમી ‘ રાતના મોડો નિકળું; તો BRTS માં ખાસ ભીડ નહીં હોય; તે વ્યાજબી વિચારથી તમે છેક નવ વાગે પાછા ઘેર પ્રયાણ આદરો છો.

અને મુંબાઈની લોકલ ટ્રેનને પણ ક્યાંય પાછી પાડી દે તેવી અદભૂત ભીડનો તમને સ્વાનુભવ થઈ જાય છે. ટ્રકમાં કતલખાને લઈ જવાતા ઘેટાં બકરાંની કરૂણ સ્થીતિનો તમારો જાત અનુભવ તમને ત્યાં ને ત્યાં જ એક મહાસંકલ્પ કરવા મજબૂર કરે છે.

‘ કાલે ઘેરથી નિકળી, સાઢૂભાઈના સ્કૂટર વાપરવાના ઈજનને વધાવી લેવાનું છે.’

– વધુ આવતા અંકે

ભાગ – ૨ ;  ભાગ – ૩